Czarny bez to bardzo popularna roślina z rodziny piżmaczkowatych. W Polsce znany jest również pod nazwami bez lekarski, bez pospolity, bzowina lub bez apteczny. Bez jest szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie. Wykorzystuje się go w lecznictwie, w kuchni lub kosmetyce. Słynny jest również jako roślina ozdobna. Pochodzi z Północnej Afryki i Zachodniej Azji.
Czarny bez – co warto wiedzieć?
Czarny bez ma wiele właściwości prozdrowotnych. Jest pomocny w leczeniu wielu dolegliwości i stanów chorobowych. Z kwiatów i owoców można otrzymać różne przetwory, napary i syropy, a także nalewki. Panuje powszechna opinia, iż owoców czarnego bzu nie należy spożywać, ponieważ są trujące. Surowe owoce mają bowiem w składzie toksyczny glikozyd, który może powodować zatrucie pokarmowe. Przetworzone owoce i kwiaty można spokojnie stosować, bez obawy o to, że zaszkodzą naszemu zdrowiu. Szkodliwe związki ulatniają się w trakcie obróbki termicznej bzu.
| Występowanie
i pochodzenie |
Obszar Europy pozostający pod wpływem klimatu oceanicznego, obszar zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, Afryka Północna, Zachodnia Azja. |
| Jak rozpoznać | Występuje w postaci wysokiego krzewu, rzadko w postaci niewysokiego drzewa, liście długie, nieparzysto-pierzastozłożone, kwiaty białe, promieniste, zebrane w duże i płaskie baldachogrona o średnicy zwykle od 10 do 20 cm, z 5 głównymi gałązkami, owoce fioletowo-czarne, mięsiste i lśniące pestkowce z 3–6 nasionami. |
| Zastosowanie | W lecznictwie, kosmetyce, kuchni i zdobnictwie. |
| Kwitnienie | Kwitnie w maju i czerwcu, gdy na roślinie pojawiają się drobne, lekko żółte kwiaty. W sierpniu i wrześniu krzew zaczyna owocować w formie małych, kulistych jagód o intensywnej czarnej barwie. |
| Co zawiera | Flawonoidy, fenolokwasy, triterpeny, sterole, olejki eteryczne, antocyjany, kwasy organiczne, pektyny, witamina C oraz witaminy z grupy B. |
Czarny bez – właściwości rośliny
Właściwości bzu są bardzo liczne, ze względu na jego działanie zdrowotne. Wśród niepodważalnych właściwości i zastosowań czarnego bzu należy wyróżnić:
Działanie prozdrowotne:
- zmniejszanie skutków stresu oksydacyjnego – bez jest doskonałym źródłem antyoksydantów, które przeciwdziałają wolnym rodnikom w naszym organizmie, dzięki spożywaniu przetworów czarnego bzu ograniczymy starzenie się organizmu oraz będziemy przeciwdziałać wielu chorobom,
- wspieranie systemu odpornościowego – działa pobudzająco na komórki odpornościowe, dzięki czemu przeciwdziała przeziębieniom i infekcjom,
- działanie przeciwzapalne – napary z czarnego bzu mogą być wykorzystywane w postaci okładów, na stany zapalne oczu,
- zapobieganie nowotworom – soki i inne przetwory z bzu pospolitego mogą działać prewencyjnie w przypadku powstawania komórek nowotworowych,
- działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe – składniki bzu skutecznie hamują rozwój bakterii i wirusów w organizmie, sok z czarnego bzuspożywany w trakcie choroby może przyczynić się do szybszego wyzdrowienia,
- działanie przeciwbólowe – ekstrakty i wyciągi z bzu zahamują dolegliwości bólowe, m.in. bóle stawów, migreny,
- działanie wykrztuśne – zawarte związki w tej roślinie sprzyjają wytwarzaniu wodnistej wydzieliny w układzie oddechowym, dzięki czemu odkrztuszanie wydzieliny w trakcie chorób dróg oddechowych będzie znacznie łatwiejsze,
- wzmaga potliwość – obecne w kwiatach i nasionach flawonoidy wspomogą termoregulację organizmu w przypadku wysokiej gorączki, dlatego przyjmowany w trakcie choroby syrop z kwiatów czarnego bzu wspomoże leczenie infekcji, ponadto obecne flawonoidy będą wzmagać działanie moczopędne,
- poprawę kondycji skóry – kwiaty bzu mogą być wykorzystywane do kąpieli w postaci naparów, wzmocnią one naczynia krwionośne, dzięki czemu zmniejszy się ryzyko powstawania obrzęków,
- zmniejszanie poziomu cholesterolu – napary z bzu wspomagają również pracę wątroby,
- wpieranie odtruwania organizmu – ekstrakty z bzu pospolitego wspomogą usuwanie toksyn z organizmu, poprawią również pracę układu pokarmowego.
Zastosowanie w gastronomii:
- wykorzystywanie bzu jako barwnika – bez jest stosowany jako naturalny barwnik żywności, można go wykorzystać do barwienia galaretek, dżemów, soków, win, nalewek i syropów
- przetwory – z dojrzałych owoców wykonuje się dżemy, konfitury, soki, wina.
Inne zastosowania:
- kosmetyczne – wyciągi z bzu są wykorzystywane do maseczek kosmetycznych i kremów do pielęgnacji skóry starzejącej się, działają one zmiękczająco, przeciwzmarszczkowo i wybielająco,
- ozdobne – krzewu bzu można spotkać w wielu ogrodach, stanowią one element ozdobny, dzięki pięknym, charakterystycznie ukształtowanym kwiatom.
Herbata z czarnego bzu – jak często pić?
Odpowiednio przygotowany i przetworzony czarny bez, w postaci soku, naparu lub syropu może być spożywany w przypadku wielu dolegliwości. Wystarczy 150 ml soku dziennie aby jego działanie było odpowiednio mocne. W przypadku przeziębienia możemy też spożywać herbatę z bzu. Przy pierwszych oznakach przeziębienia można przygotować herbatę z suszonych kwiatów bzu: do filiżanki należy wsypać 1-2 łyżki stołowe suszonych kwiatów, zalać wrzątkiem, przykryć i trzymać pod przykryciem 10-15 minut, po czym przecedzić. Można wypić 2-3 filiżanki przez cały dzień. Bez jest uznawany za jedną z najstarszych roślin wykorzystywanych do leczenia.
Zbyt duże i częste spożywanie herbaty i naparów z czarnego bzu może skutkować bólami brzucha oraz biegunką.
Czarny bez – przeciwwskazania
Przeciwwskazań do stosowania przetworów bzu pospolitego nie ma aż tak dużo, jak jego właściwości zdrowotnych. Zawsze jednak warto zachować umiar, obojętnie czy przyjmujemy suplementy, sok czy herbatę z czarnego bzu. Ograniczenie spożywania należy wprowadzić w przypadku alergii. Ponadto surowe owoce bzu posiadają substancje toksyczne, które mogą spowodować zatrucie. Przetwory, soki, herbaty z bzu są w zupełności bezpieczne i mogą je spożywać również dzieci.
Czarny bez – samo zdrowie
Wszelkie przetwory z bzu warto wprowadzić do codziennego jadłospisu. Spożywanie soku lub naparu może ustrzec nas przed wieloma chorobami i dolegliwościami. Ponadto składniki bzu wykazują działanie przeciwgorączkowe, napotne, przeciwwirusowe, moczopędne, a także oczyszczające organizm. Przyjmowanie ich w trakcie chorób i infekcji może stanowczo przyspieszyć wyzdrowienie oraz złagodzić przebieg choroby.
FAQ – czarny bez
- Kiedy warto pić czarny bez?
Czarny bez szczególnie polecany jest osobom chorującym na reumatyzm i stany zapalne: skóry, żołądka i jelit, a także przy nerwobólach i rwie kulszowej.
- Jak często pić czarny bez?
Napar z 10-15 g czarnego bzu zleca się pić 1x dziennie. W aptekach dostępne są sproszkowane ekstrakty, które można stosować 2-3 razy dziennie.
- Czy czarny bez działa na oczyszczenie organizmu?
Czarny bez ma działanie napotne, moczopędne i przeczyszczające, dzięki czemu usuwa z organizmu szkodliwe składniki. Jest także pomocny w kuracjach odchudzających.
Bibliografia
- J. Dyduch, Bez Czarny – charakterystyka biologiczna, wykorzystanie w ziołolecznictwie, kosmetyce i gospodarstwach domowych, Episteme 25/2014, s. 21-27